SANCILI ADET GÖRME
Sancılı adet görme, dismenore, adet sancısıAdet kanaması sırasında ağrı hissedilmesine “dismenore” denmektedir.
Adet sancısı alt karın bölgesine lokalize olup, bele, sırta ve bacaklara da yayılabilir.
Ağrı genellikle adet başlamadan bir gün önce başlar. Adetin özellikle ilk günü çok şiddetlidir ve en çok 2-3 gün sürer.
Adet sancısı olan kadınlarda aynı zamanda bulantı, baş ağrısı, kabızlık veya ishal gibi yakınmalar da izlenebilir.
Adet Sancısı (Dismenore) Türleri
Adet sancısına neden olabilecek altta yatan herhangi bir hastalık saptanmaz ise bu duruma “primer dismenore” denmektedir. Genellikle ilk adet kanamalarından itibaren olan dismenore türüdür.
“Sekonder dismenore” terimi ise adet sancısına neden olan altta yatan başka bir hastalık varlığında kullanılır ve sonradan kazanılmış bir problemdir.
Primer dismenore toplumdaki kadınların yaklaşık olarak % 50’sini etkilemektedir. Genellikle adolesan dönemiyle birlikte başlar ve ilerleyen yaşla birlikte veya gebeliklerden sonra şiddetini azaltır.
Sekonder dismenore ise daha nadir görülür ve başlangıçta yokken ilerleyen yaşla herhangi bir dönemde başlayabilir.
Adet Sancısı Neden Olur?
Adet döneminde oluşan sancının nedeni adet kanının dışarı atılması için oluşan rahimdeki kasılmalar ve rahimdeki dolaşımın azalmasıdır. Bu dönemde rahim içinden salgılanan “prostaglandin” adı verilen maddeler sinir uçlarını uyararak ağrı hissedilmesine sebep olmaktadır. Prostaglandinler vucüdumuzdaki pek çok dokuda bulunan ağrı maddeleridir.
Bazı kişilerde adet sancıları ile birlikte bulantı kusmalar da tabloya eklenebilir. Bulantı ve kusmalar da postaglandinlerin etkileri ile oluşmaktadır ve dismenorenin şiddetli olduğunu göstermektedir.
Genel olarak yumurtlamanın olduğu adet sikluslarında sancılı adet görülür. Yani adet döneminde bir miktar dahi olsa sancı olması oldukça normaldir ve kadının o adette yumurtladığının göstergesidir. Ancak bu ağrı bazen kadının yaşam kalitesini bile etkileyebilir.
Bazı durumlarda rahimdeki kanın dışarı atılırken geçtiği servikal kanal normalden daha dar olabilir veya rahim ters pozisyonda (retrovert) olup kan kolayca boşalamaz. Bu durumlarda rahmin kasılarak kanı dışarıya atmaya çalışması ağrıya neden olmaktadır.
Sekonder dismenore ise masum bir hastalık değildir. Genellikle üreme organlarını içine alan bir hastalığın göstergesidir. Özellikle “endometriozis” denilen hastalıkta belirgin olarak adet sancısı vardır ve bu ileri yaşlarda ortaya çıkmıştır.
Sekonder (ikincil) dismenorenin diğer nedenleri olarak; adenomiyozis, myomlar, uterus, tüplerin iltihabi hastalığı (PID) ve spiral kullanımı sayılabilir. Ayrıca rahim ağzındaki (serviks) “servisit” adı verilen enfeksiyonlar ve geçirilmiş kürtajlara bağlı daralmalar da adet kanının dışarıya boşalmasını engelleyerek dismenore şikayetine yol açabilir.
Adette Sancı Nasıl Tanı Alır?
Adet sancılarının tanısı, hastanın şikayeti ile kolayca konabilir. Ancak şikayetin herhangi bir nedene bağlı olup olmadığı bir muayene ve ultrason tetkiki ile incelenmelidir. Gerekirse bazı kan ve hormon testleri istenebilir.
Hem tanı hem de tedavi amacıyla özellikle ilaç tedavisine dirençli durumlarda teşhis ve tedavi amaçlı laparoskopi ameliyatı yapılabilir.
Ağrılı Adet Görme Nasıl Tedavi Edilir?
Primer dismenore tedavisinde non-steroid anti inflamatuar (NSAİ) grubuna giren ağrı kesiciler oldukça etkilidir.
Bu ağrı kesicilerin kullanımına adet başlamadan bir gün önce başlandığında etkileri daha da belirginleşir.
Non steroid anti-inflamatuar ilaçlar dokuda üretilen prostaglandinlerin üretimlerini engelleyerek kişilerin ağrı ve bulantı şikayetlerini azaltmakta veya tamamen geçirmektedirler.
Ağrı kesicilere rağmen ağrı kesilmemişse uygun kişilerde doğum kontrol hapları kullanılabilir. Doğum kontrol hapları ile yumurtlama (ovulasyon) baskılanarak genelde etkili bir şekilde tedavi sağlanabilir.
Sekonder dismenorede (belli bir nedene bağlı sancılı adet görmede) ise tedavi nedene yönelik olmalıdır.
Sekonder (ikincil) dismenore sebebi olabilecek myom, endometriosis, polip, spiral kullanımı, endometrit veya servisit gibi nedenlerin varlığı aydınlatılmalıdır.
Tüm bu tedavilere rağmen ağrı yine de kesilmemişse veya sekonder dismenore varsa altta yatan hastalığı saptamak gereklidir. Bu amaçla laparoskopi uygulanarak karın içi organlar izlenebilir ve bu sırada bir takım cerrahi işlemlerle şikayetler giderilebilir.
ADET AĞRISINDA İLAÇ VE DİĞER TIBBİ TEDAVİLER
Şiddetli adet ağrıları (dismenore) adet görülen ilk yıllardan itibaren sürekli her ay yaşanan bir sorun olabileceği gibi kimileri için de önceleri yokken ilerleyen yıllarda birden başlayan bir sorun olabilir. her iki durumda da hastanın kendi kendine ağrısını hafifletmek için alabileceği bazı önlemler ve tıbbi olarak uygulanan bazı tedavi yöntemleri mevcuttur. Adet sancısı ağrı kesicilerle geçiştirilmesi gereken bir durum değildir, ciddi ve sürekli olan adet sancıları mutlaka altta yatan bir patolojinin varlığı açısından değerlendirilmelidir ve varsa sebebe yönelik tedavisi uygulanmalıdır.
İlaç tedavisi:
Adet ağrıları için uygulanan ilaç tedavilerinin başında non-steroid antienflamatuar gruptan ağrı kesici ilaçlar gelir , özellikle naproksen sodyum ve ketopreofen içerenler tercih edilir. adet ağrılarına neden olan prostaglandinlerin üretimini azalttıkları için faydalı olurlar. Bu tür ağrı kesivi ilaçların adet sancıları başlamadan bir-iki gün önce alınması ve adet döneminde almaya devam edilmesi daha faydalı olacaktır. Hastalar genellikle adetin ve ağrının başlayacağı günü tahmin edebilir ve bir gün önceden ağrı kesici içmeye başlayabilirler. Bu ilaçları kullanırken mide ülseri olanların dikakt etmeleri gerekir, mide eüzerinde yan etkileri olabilir. Ağrı kesci ilaçlar hasyanın adet kanamasını azaltabilir ancak bunun bir zararı yoktur. Adet kanamasının ağrı kesicilerle azalmasının halk arasında sanılanın aksine hiçbir sakıncası yoktur.
Ağrı kesici ilaçların yeterli durumlarda daha az uygulanan ilaç tedavisi de doğum kontrol hapları ile uygulanan tedavidir. Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) yumurtlamayı (ovulasyonu) engellerler. Adet ağrılarının oluşmasında yumurtlama olması da bir faktördür. Bu sayede doğum kontrol hapları adet ağrılarını azaltabilir. Tabi bu tedavi seçeneği ancak çocuk istemi olmayan hastalarda uygulanabilir.
İlaç dışında uygulanan tedavi uygulamaları:
Özellikle orta yaşlarda sonradan gelişen adet ağrılarında laparoskopi veya diğer tanısal yöntemlerle sebep olan endometriozis, myom, , polip, yumurtalık kisti benzeri bir patoloji saptanmış ise buna yönelik ameliyat tedavisi uygulanabilir. Ağrıya neden olan hastanın spiral kullanması ise spiral çekilebilir.
Bunun dışıdna günümüzde pek uygulanmayan eski yıllarda denenmiş olan uterosakral sinir transeksiyonu (rahme giden sinirlerin ameliyatla kesilmesi) gibi yöntemler vardır. Çok şiddetli ve hiçbit tedaviye yanıt vermeyen ısrarlı ağrılarda rahim ve yumurtalıkların ameliyatla alınması son çare olsa da pratikte pek gerekmemektedir.
Ayrıca genç kızlarda görülen adet ağrılarının adetin ne olduğu konusunda bilgisi az olan ve bu bilgisizlilkten dolayı korku ve endişe yaşayan kızlarda daha çok görüldüğü saptanmıştır. Bu hastalar adet konusunda aileleri tarafından bilgilendirilmemişlerdir hatta yanlış olarak adet kanamasının pis, kirli olduğuna inanmışlardır. Bu hastaların adet mekanizmaları ve adet kanamasının ne olduğu konusunda bilgilendirilmeleri de rahatlamalarını ve ağrılarının azalmasını sağlayacaktır.
ADET AĞRISININ NEDENLERİ
Adet ağrısının (sancısının) şiddetli olması yani dismenore öncelikle primer dismenore ve sekonder dismenore olmak üzere ikiye ayrılır. Primer dismenore adetin ilk başladığı yıllarda başlayan sürekli adet sancısı olmasıdır. Sekonder dismenore ise önceden yokken genellikle 25-35 yaşları arasında sonradan bir nedene bağlı olarak gelişen dismenoredir.
Primer dismenorede sebep olarak herhangi bir patoloji veya hastalık yoktur. Burada ağrı tamamen doğal mekanizmalarla oluşmaktadır. Ağrıya sebep olan yumurtlama sonrası prostaglandin (PGF2α) denilem maddelerin salgılanması ve kanama zamanında rahmin kasılmalarıdır. Rahim içerisinde bulunan kanları atmak için kasılır bu da ağrıya neden olur. Doğum yapmayan genç kızlarda rahim ağzı dar olduğu için kanların boşalması zor olacaktır bu da daha fazla ağrıya neden olacaktır, doğumdan sonra ve genellikle 25 yaşlarında bu ağrılar hafifler.
Sekonder dismenore ise genellikle 25-35 yaşlarında sonradan bir sebebe bağlı oalrak gelişir. Burada sebep endometriozis, adenomyozis, myom, yumurtalık kisti, spiral, rahim içerisinde polip, enfeksiyonlar, PID, daha önce yapılan ameliyatlara bağlı karında yapışıklıklar, rahiç içerisnde perde (septum) bulunması gibi çok çeşitli olabilir. Rahim içerisinde perde olması (septum) ve rahim ağzının bazi ameliyatlar veya enfeksiyonlara bağlı zamanla daralması gibi durumlarda adet kanının dışarı atılması zorlaşır ve bu da ağrıya neden olur.
Ayrıca dismenorede neden adetle ilgisiz karın içerisinde veya pelviste bulunan başka bir patoloji olabilir hasta bunu sadece adet döneminde oluyormuş gibi tarif edebilir, bu ayrımın dikkatli yapılması gerekir.